Maandag ontvingen de ruim 700 recensenten van #NBDBiblion, van wie ik er een ben, een e-mail. Hierin staat dat we niet meer nodig zijn, omdat kunstmatige intelligentie ons werk overneemt.

Na ruim 12 jaar recensent te zijn geweest en ruim 350 recensies te hebben geschreven, ben ik nu bedankt voor mijn diensten. Voortaan gaan boeken door speciaal ontwikkelde software en volgt een geautomatiseerde tekstanalyse, aangevuld met metadata over dat boek.

Ik snap dat met behulp van software een analyse gemaakt kan worden van complexiteit van een tekst, woordgebruik, zinslengte, enz. Maar voor het beoordelen van een spanningsboog, ontwikkeling van verhaalpersonen en originaliteit is denk ik meer nodig dan het scannen door kunstmatige intelligentie.

Bibliothecarissen gebruiken de recensies om te beoordelen of een boek wordt aangekocht. Ik vrees dat de toekomstige, met behulp van software gegenereerde, recensies leiden tot een verschraling van het aanbod van boeken in bibliotheken.

En ik weet zeker dat ik het recenseren enorm ga missen, want ik vind het mooi werk om te doen. Jammer dat het zo moet lopen.

Deze zomer fietste ik over het Roseboomspoor toen ik een enorm klagelijk gemekker hoorde. In een grote tuin langs het spoor is een onderkomen voor geiten, maar nog niet eerder had ik daar zo’n indringend gemekker gehoord.
Ik maakte mij zorgen, want misschien was er een geit in de sloot beland of zat er een vast in de omheining.

Ik belde aan bij de eigenaar. Die wist te melden dat ze een paplam hadden. Paplam! Wat een mooi en duidelijk woord. Ik had er meteen een beeld bij. Een jong geitje dat met de fles wordt grootgebracht.

Iedere keer dat ik nu langs het geitenweitje fiets, zingt het woord paplam door mijn hoofd. En het geitje zelf? Dat is van de pap af en springt vrolijk door de weide zonder klagelijk te mekkeren.

De verhalen die ik schrijf voor jongeren sluiten goed aan bij hun leefwereld. Het taalgebruik past daar ook bij. Het is voor mij de uitdaging om teksten zo te schrijven dat deze ook prettig leesbaar zijn voor jongeren die niet zo goed kunnen lezen of bijvoorbeeld dyslexie hebben.

Bij het schrijven van verhalen houd ik dus rekening met zwakke lezers. Dat doe ik bijvoorbeeld door lastige of nieuwe woorden te verwerken in een gesprek tussen verhaalpersonen. Zoals in een gesprek dat de hoofdpersoon Jordi heeft met mevrouw Bosgraaf, een oude dame die een beetje ouderwets praat. Zij vraagt aan Jordi om referenties. Het gesprek gaat dan zo verder:

“Referenties? Wat zijn dat?”, vraagt Jordi verbaasd.
“Weet je niet wat dat zijn, jongeman? Dat zijn personen die inlichtingen kunnen geven over jou en de manier waarop je werkt.”

Als lezer weet je nu wat referenties zijn en begrijp je het verhaal goed.

Vormgeving
Maar het is niet alleen belangrijk dat een tekst goed leesbaar is, ook de manier waarop een tekst eruitziet kan de leesbaarheid bevorderen. In de nieuwe uitgave van Hoofdbrekens is daar rekening mee gehouden. Zo is er iets meer witruimte tussen de regels. En de rechterkant van de tekst is niet recht en uitgevuld. De ene regel is langer dan de andere. De bladzijden zien er daardoor helder en overzichtelijk uit en komen niet over als een groot, grijs rechthoekig blok met letters.

Ook zijn er zo min mogelijk woorden afgebroken. Een lezer herkent vaak het woordbeeld door het woord in één keer te zien. Is een woord afge- broken, dan is dat lastiger. Is afgebroken als één woord geschreven, dan herken je dat beter, omdat afge- en broken niet bestaan als aparte woorden.

Met deze dingen heeft de vormgever rekening gehouden bij de opmaak van de tekst. Daarom is Hoofdbrekens heel geschikt voor jongeren die niet zoveel leeservaring of dyslexie hebben en heeft de uitgever het boek het label Dyslexieproof gegeven. Maar dit betekent niet dat Hoofdbrekens kinderachtig is, want ik weet zeker dat een ervaren of goede lezer dit spannende verhaal ook met veel plezier zal lezen.

Afgelopen zondag ging ik lunchen met mijn oud-studiematen, alle zeven master SEN Dyslexiespecialist. We werken in het onderwijs; van speciaal onderwijs, tot een kleine dorpsmavo en grote scholengemeenschappen.

Voor het voorgerecht, tussen de verschillende gangen en na het nagerecht konden we volop kletsen. Over onszelf, ontwikkelingen op ons vakgebied, maar ook over meningen die mensen hebben over dyslexie, zoals Aleid Truijens in De Volkskrant. De kern van haar column is: Je hebt twee soorten dyslexie: aangeboren dyslexie en aangeleerde dyslexie. Aangeboren is échte dyslexie en aangeleerd is de schuld van falend taalonderwijs.

Ze schrijft ook dat mensen liever dyslectisch zijn dan dom. Nou weten wij dat dyslexie niets zegt over intelligentie. Maar, we weten ook dat een kind met dyslexie meer inspanning moet leveren om dezelfde studieresultaten te behalen als een kind zonder dyslexie. Intensieve begeleiding van de leerling kan daarbij het verschil maken. En verschil dat is er. Een van mijn studiematen werkt 80% en al deze tijd is beschikbaar voor begeleiding van dyslectische leerlingen. Een ander moet het doen met zes lesuren in de week voor begeleiding én dan ook nog haar collega’s leren de signalen van dyslexie te herkennen én haar collega’s leren passend onderwijs te geven in de klas.

Door hier met elkaar over te praten leren we veel over de verschillen tussen de scholen waar we werken, maar ook van elkaars best practice. Wat zijn nieuwe succesvolle aanpakken en wat kan beter?

En er is iets nieuws! Tenminste, zo wordt het gebracht. De prismabril! Aanhangers van deze bril claimen dat elk (dyslectisch) kind met behulp van de bril goed kan lezen. Pfff, gelukkig ligt het niet aan het taalonderwijs. Mijn studiematen en ik kunnen de bewering over de bril niet bevestigen. Wel hebben we ervaren dat een geprinte tekst op geel papier, in plaats van wit papier, ook goede resultaten geeft. Moeten we nu vrezen voor het voortbestaan van de dyslexiespecialist of is hier sprake van een overwaaiende hype?

Wat het ook is, mijn studiematen en ik blijven ons best doen om leerlingen met dyslexie, al dan niet aangeboren of aangeleerd, te helpen met hun leesvaardigheid en andere taalproblemen.